Weesmeisjes en muziekscholen in Venetië

De Venetiaanse Republiek kende ooit vier Ospedali. Dit waren geen hospitalen, maar meisjesweeshuizen. Weeshuizen waar ook vondelingen en buitenechtelijke kinderen uit Venetië een thuis vonden. Kinderen uit zeer arme milieus gingen niet naar de Ospedali, maar naar de Santa Maria della Presentazione.

In de loop der tijd ontwikkelden de Ospedali zich steeds meer tot luxueuze kloosters en volwaardige muziekscholen. Venetiaanse patriciërs brachten er hun ‘overtollige’ dochters heen, als een soort klooster-vooropleiding. Musiceren was belangrijk en hoorde bij de ‘stand’. Er werd dan ook op zeer hoog niveau gemusiceerd en de uitvoeringen speelden een belangrijke rol in het stedelijk uitgaansleven. Een leuke bijkomstigheid was dat concerten de instellingen geld oplevereden.

Het bijwonen van een concert in een van de meisjesweeshuizen behoorde in de achttiende eeuw ook tot het vaste programma van elke buitenlandse bezoeker in Venetië. Zo heeft bijvoorbeeld Goethe (die in Venetië voor het eerst van zijn leven de zee zag) er in zijn reisverslag met bewondering over geschreven.



Vivaldi en de Ospedale della Pieta
Van de vier Ospedali was de Ospedale della Pieta de beroemdste. Antonio Vivaldi (1678-1741) was ruim 30 jaar aan deze muziekschool verbonden als dirigent, componist en muziekleraar. Vanaf 1715 was hij tevens verbonden aan het muziektheater San Angelo, waarvoor hij meer dan 100 opera’s schreef. Helaas is er weinig meer over van de Pieta, evenals van de Ospedale dei Mendicanti en de Ospedale degl’Incurabili. Gelukkig is de Ospedaletto, de kleinste van de vier, bewaard gebleven en geopend voor het publiek.

Op de plek waar de Ospedale della Pieta stond, de Riva degli Sciavone, is nu het Metropole Hotel gevestigd. In het hotel zijn de pilaren nog te zien van de kerk waar de muziekschool aan verbonden was.  Achter de nieuwe Chiesa della Pieta (vernoemd naar de Ospedale della Pieta en met een mooi plafondfresco van Giambattista Tiepolo) bevindt zich het Piccolo Museo della Pietà Antonio Vivaldi, gevestigd in een deel van het oorspronkelijke gebouw. Het museum laat, aan de hand van zeventiende - en achttiende-eeuwse documenten en muziekinstrumenten, iets zien van het leven in de voormalige muziekschool. Het museum is geopend van 11.00 tot 16.00 uur op maandag en op woensdag, een ticket kost  €3. Adres: Calle della Pieta 3701.



Ospedaletto
Het Ospedale dei Derelitti (van de Verlatenen) wordt ook wel Ospedaletto (hospitaaltje) genoemd omdat het van de vier toenmalige grote weeshuizen het kleinste was. Gesticht in 1528 werd het instituut in de zeventiende eeuw ingrijpend verbouwd en uitgebreid. De zestiende-eeuwse zalen werden gesloopt om plaats te maken voor een nieuw onderkomen voor de meisjes. Baldassare Longhena ontwierp de prachtige binnentuin met loggia. De bouwwerkzaamheden, inclusief de grote ovale wenteltrap, werden uitgevoerd door vader en zoon Antonio en Giuseppe Sardi.

In de achttiende eeuw verbouwde Matteo Lucchesi het door Longhena ontworpen gebouw. Hij was ook de ontwerper van het zaaltje waarin het koor oefende en waarin de concerten gegeven werden, de Sala della Musica.

Sala della Musica
In het concertzaaltje zijn schitterende fresco’s te zien van Jacopa Guarana: op de wand tegenover de ingang het fresco ‘Il concerto delle putte’ (ook wel het Concert van Apollo genoemd), op het plafond de Triomf van de Muziek en in de vier hoeken achtereenvolgens de verpersoonlijking van de artistieke Roem, de IJdelheid, Muziek en de Tijd.



Let vooral op de Tijd en de IJdelheid. In tegenstelling tot wat gebruikelijk was heeft Guarana de Tijd uitgebeeld als een jong meisje en een grijsaard gebruikt om de IJdelheid te verbeelden. De fresco's vertegenwoordigen twee schilderstijlen die in de tweede helft van de achttiende eeuw in de mode waren: de allegorisch-mythologische en de realistische stijl.

Een specifieke verwijzing naar de muzieksituatie in het Ospedaletto rond 1776, het jaar waarin het fresco ‘Concert van Apollo’ werd geschilderd, is de aanwezigheid van de mannelijke figuur. Het is de beroemde Napolitaanse musicus Pasquale Anfossi, gedurende drie jaar muziekdirecteur aan het Ospedaletto. Volgens negentiende-eeuwse bronnen hebben de meisjes het fresco 'besteld en betaald' als een hommage aan hun muziekleraar. Dat zou de realistische, portretachtige weergave van de personages verklaren.

Ospedalletto
Barbaria delle Tole - Castello 6691, Venetië
Te bezoeken op aanvraag.



Chiesa della Ospedaletto
Het weeshuis was verbonden aan de Chiesa della Ospedaletto. Deze kerk is ontworpen door Andrea Palladio (1575). De barokke façade en de altaren staan op naam van Baldassare Longhena.

In de kerk kun je werk bewonderen van de schilders Jacopo Palma il Giovane en Giambattista Tiepolo. Werp ook een blik op  het gouden orgel, verrijkt met sculpturen en veelkleurige decoraties. 

Chiesa della Ospedaletto
Calle della Barbaria delle Tole – Castello 6691, Venetië
Openingstijden donderdag, vrijdag en zaterdag van 15.30 tot 18.30 uur.

Reageer op dit artikel

Mail de redactie

Deel dit artikel!