Erasmus in Venetie te gast bij beroemdste drukker van zijn tijd

Venetië was ooit een beroemd centrum van de boekdrukkunst. Dat was in heel Europa bekend en dan vooral de faam en naam van de Venetiaanse drukker Aldus Manutius (1449-1515). Manutius was een humanist. Het was zijn grootste ambitie om het geschreven erfgoed van het oude Griekenland van de ondergang te redden door het in gedrukte vorm uit te brengen.

In 1495 stichtte Aldus Manutius in Venetië een drukkerij (in de wijk San Polo), waarbij hij zich liet omringen door een menigte Griekse geleerden en letterzetters. Alle bekende Grieken (Plato, Sophocles, Herodotus) en Romeinen (van Plinius tot Vergilius) werden in Manutius drukkerij gezet.



Daarnaast gaf Aldus Manutius hedendaagse humanisten als Valla en Boccaccio uit. Hij drukte christelijke en profane schrijvers, als ze maar het menselijk individu als autonoom wezen centraal stellen. De kwaliteit van zijn drukwerk lag zeer hoog in een periode toen de boekdrukkunst nog in zijn kinderschoenen stond.

Fusie van drukkerijen
Manutius wordt in 1449 in Bassiano ten zuiden van Rome geboren. Hij sterft in 1515 in de stad waar zijn uitgeverij staat, Venetië. Samen met zijn neef, vriend en latere sponsor Alberto Pio, studeert hij literatuur in Mirandola. In 1490 verhuist hij naar Venetië waar hij in 1495 zijn eigen uitgeverij/drukkerij begint.

Zijn huwelijk met de dochter van de uitgever Andrea van Asola in 1505 leidt tot een fusie van beide drukkerijen. Ze waren niet de enige drukkers in die tijd. Venetië was in de 16de eeuw een eldorado voor boekliefhebbers. Er zijn in die eeuw naar schatting zo'n 15 tot 20 miljoen boeken van de persen gerold. 



Erasmus in Venetië
Tijdens zijn Italië-reis van 1506 tot 1509 verbleef Desiderius Erasmus(1466-1536) gedurende enige tijd bij Manutius in de Dogestad. Erasmus, evenals Manutius humanist, maar ook priester, theoloog, filoloof en schrijver, was zich zeer bewust van de mogelijkheden van de boekdrukkunst voor de verspreiding van zijn ideeën.

Al die fraaie lettertjes
Manutius was volgens onder andere Petrarca en Erasmus, een van de belangrijkste uitgevers/drukkers. Erasmus noemt Aldus de verdediger van de schone letteren. Hij was vooral dol op de mooie lettertypen, en dan met name de octavo: '...die allerfraaiste lettertjes, vooral die hele kleintjes'. Niet uit artistieke voorkeur maar om hun leesbaarheid en handigheid. Daarom laat Erasmus zijn vertaling van Euripides en zijn beroemde Adagia door Aldus drukken.

De achtste wijze
In een van zijn boeken heeft Erasmus onderaan het drukkersmerk van Aldus Manutius (een anker omkringeld door een dolfijn) een gedichtje in het Grieks geschreven: ‘Er waren ooit zeven wijzen in het oude Griekenland; nu is onder ons Aldus de Romein als achtste opgestaan’. Erasmus en Manutius houden ook later contact met elkaar via brieven.

Het belang van Manutius
Manutius introduceerde nieuwe, moderne lettertypen, bedacht leestekens en het cursief. Aan de wieg van de boekdrukkunst stond de gotische letter. Gutenberg kwam tenslotte uit het Duitse rijk... Manutius snijdt twee nieuwe lettertypen: de humanistische minuskel ofwel de roman (romeinletter) en de cursieve letter. De roman vormt de basis voor onze moderne New Times Roman.

Manutius wil het schrift voor de lezer inzichtelijker maken door het aanbrengen van interpunctie, leestekens als de komma, puntkomma en aanhalingstekens. Tenslotte introduceert hij een klein boekformaat, de octavo ofwel de pocket en slaagde erin een groot publiek te bereiken.



Nationale Bibliotheek Marciana
In 1537 werd begonnen met de bouw van de Nationale Bibliotheek Marciana aan het San Marco Plein. Nog voor de eerste steen was gelegd werd er al een bibliothecaris benoemd om de collectie te beheren en uit te breiden. In 1603 nam Venetië als eerste staat ter wereld een wet aan die de drukkers verplichte om van elk boek dat ze hadden gedrukt, een exemplaar af te staan aan de bibliotheek.

De collectie voer er wel bij. De verzameling omvat nu ruim een miljoen boeken waaronder zo’n 13.000 manuscripten, 2884 incunabelen en circa 24.000 boeken die tussen 1500 en 1600 zijn gedrukt. Het is mogelijk om de bibliotheek te bezichtigen, maar daar moet je wel een aparte afspraak voor maken. Je krijgt dan een begeleide rondleiding door de monumentale zalen van het vroeg-renaissancistiche gebouw.



Inlichtingen zijn te krijgen bij de aangrenzende musea op het San Marcoplein: Museum Correr, het Dogenpaleis en het Archeologisch museum. Als bezoeker van het Museum Correr krijg je sowieso een klein stukje te zien van de Biblioteca Nazionale Marciana: de magnifieke entree-hal.  

De drukkerij van Manutius
Het huis, tevens drukkerij/uitgeverij van Manutius bestaat nog. Helaas is het niet te bezichtigen. Het ligt aan de Rio Terra Secondo in de wijk San Polo. Je herkent het huis aan de twee plaquettes op de gevel.  

   

Reageer op dit artikel

Mail de redactie

Deel dit artikel!