Het Venetiaanse getto

Deze wandeling voert je door het joodse getto in Venetië, in het hart van Cannaregio, een van de rustigere en dus onbekendere wijken van Venetië. We beginnen op de Ponte delle Guglie, niet ver van het station van Venetië.

Op nog geen vijf minuten lopen van deze brug, aan de Rio Terà Farsetti, ruik je meteen de geur van versgebrande koffie. Loop je neus achterna en stap over de drempel van Torrefazione Marchi, een historische koffiebar waar al sinds 1930 koffie wordt gebrand én geschonken, een unieke combinatie in Venetië. Probeer zeker een kopje Caffè della Sposa (‘Koffie van de Bruid’), een combinatie van acht soorten arabica-koffie, die Marchi zelf importeert en dan op een speciale manier roostert.



Na de koffie wandel je het getto van Venetië in.
Venetie heeft de twijfelachtige eer over het oudste getto van Europa te beschikken. In 1516 besloot de Raad van tien - de regering van Venetië - dat alle joden voortaan op een klein eilandje in de wijk Cannaregio moesten wonen. Op dit eilandje stond ooit een ijzergieterij - geto in het Venetiaans - en daarom werd de plek getto genoemd. Tegenwoordig kennen we het als het Ghetto Nuovo.

Christelijke bewakers hielden toezicht op de twee enige toegangspoorten. Overdag mochten de joden het getto verlaten maar ze moesten wel altijd een herkenningsteken dragen en hoofdbedekking. De enige beroepen die ze mochten uitoefenen waren die van textielhandelaar, geldschieter of arts.



Geldhandel Joden
In die tijd had juist een handelsstad als Venetië er belang bij dat er veel geld binnen de grenzen van de stadsmuren in omloop was. In de ogen van christelijke theologen waren geldschieters allemaal zondaars en het was christenen niet toegestaan om geld met geld te verdienen. En zo werd de geldhandel voor veel Venetiaanse joden een manier om het hoofd nog boven water te houden. William Shakespeare heeft deze feiten gebruikt in zijn beroemde toneelstuk ‘De Koopman van Venetie’. Shylock, de geldschieter, is in de beeldvorming uitgegroeid tot het prototype van de ‘Jood’.

Door het toenemend aantal joden werd het getto steeds groter. Om dit probleem op te lossen ging men eerst in de hoogte bouwen met als wonderlijk resultaat dat in het Ghetto Nuovo ook de eerste 'wolkenkrabbers' te zien zijn, soms wel acht verdiepingen hoog. Het Ghetto Vecchio werd er pas in 1541 aan toegevoegd en een kleine eeuw later (1633) het Ghetto Nuovissimo (het Nieuwste Getto). Halverwege de 17de eeuw woonden er zo'n 5000 joden in Venetie. Tegenwoordig wonen er nog 500 joden in de oude stad waarvan een kleine 30 in het getto. Pas in 1797 liet Napoleon de toegangspoorten naar het getto weghalen. Helaas beperkten de nieuwe machthebbers de vrijheden weer en uiteindelijk duurde het nog tot 1866 voordat alle beperkingen voor de joden van Venetië werden opgeheven.



Synagogen
In het getto vind je maar liefst vijf synagogen, elk met een eigen scuola erbij: de Scuola Grande Tedesca (de oudste), de Scuola Canton, de Scola Italiana, de Scuola Levantina en de Scuola Spagnola, de grootste en bekendste synagoge van de stad. Alle synagogen zijn mooi gerestaureerd en toegankelijk voor bezoekers. Onder leiding van een gids kun je op de meeste dagen kennismaken met de joodse cultuur en gebruiken binnen de muren van de synagoge.

Bezoek in het Ghetto Nuovo ook het Museo Ebraico, het Joods Museum, dat al in 1953 zijn deuren opende. Wandel langs het basreliëf van Arbit Blatas op het Campo del Ghetto Nuovo, ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Holocaust en sta even stil bij de bijzondere geschiedenis die dit stukje Venetië met zich meedraagt.

Bijzonder is het echter ook om te zien hoe het geloof nog altijd leeft. Er wonen nog zo’n 500 joden in Venetie, die je vaak traditioneel gekleed door de straten van het getto ziet wandelen, op weg naar de sjoel of de synagoge, of naar een van de vele typisch joodse winkeltjes. Zeker op zaterdag, de shabbat, heerst er een bijzondere sfeer.



Lunch
Wie koosjer wil lunchen, reserveert een tafeltje bij Gam Gam in het oude getto (Ghetto Vecchio), het enige restaurant in Venetië dat alleen typische gerechten uit de joodse keuken serveert, zonder concessies te doen, 100% koosjer dus, Een andere aanrader voor de lunch in Cannaregio, net buiten het getto, is Il Paradiso Perduto, aan de Fondamenta della Misericordia. In deze osteria worden typisch Venetiaanse gerechten geserveerd. Het menu wisselt regelmatig, omdat het niet alleen afhankelijk is van het aanbod op de vis- en groentemarkt, maar ook van de bezieling van chef-kok Maurizio. Bestel van alles wat: sarde in saor, gefrituurde visjes, baccalà mantecato met polenta, spaghetti alle vongole, risotto en geniet van een lekker lange lunch aan een van de tafeltjes buiten, op de kade.



Slenter na de lunch zonder vaste route door in de straatjes van Cannaregio. Dat is misschien een vreemd advies in een wandeling, maar (ver)dwalen hoort er in Venetië – en zeker in Cannaregio – echt bij. Alleen zo ontdek je de mooiste doorkijkjes, verstilde hoekjes en unieke bruggetjes. Het is vaak zo stil dat je je eigen voetstappen en stemmen horen echoën tegen de smalle huizen. Een bootje hoor je al van verre aankomen.

Ponte Chiodo
Wandel na een tijdje terug naar de Fondamenta della Misericordia en ga op zoek naar de Ponte Chiodo. Deze brug heeft – als enige brug in heel de stad – geen leuning. De Ponte Chiodo was lange tijd een privébrug, die niet aan de veiligheidseisen van de gemeente Venetië hoefde te voldoen en waarvoor dus geen leuning vereist was.



Keer aan het begin van de avond terug naar de Rio Terà Farsetti, voor een culinaire afsluiting bij de zogenaamde Frito-Inn. Achter een opening in de muur op het Campo San Leonardo frituurt Barbara Favaro verschillende soorten vis, die in een papieren puntzak worden geserveerd. Rond 1600 waren er in Venetië heel wat van dit soort fritolini te vinden, maar nu is deze vorm van street food niet meer zo bekend.

Tip! Wil je ook het oude joodse kerkhof bezoeken, neem dan de vaporetto naar het Lido. Hier werd in 1386 het kerkhof gesticht, een stille en sfeervolle plek.

Gerelateerde artikelen: 500 Jaar Getto van Venetië.

Reageer op dit artikel

Mail de redactie

Deel dit artikel!